‘Essentieel’applaus was nog nooit zo controversieel
Brussel 29/12/20
‘Het woord van het jaar 2020’ was in Vlaanderen, althans voor de 13000 volwassenen die er op stemden, knuffelcontact. Ieder jaar gaat het van Dalewoordenboek in Vlaanderen in samenwerking met de VRT op zoek hiernaar. In Franstalig België is het woord van het jaar vandaag onthuld:”Déconfinement”
Volgens sommige bronnen bedacht Frank Vandenbroucke het woord knuffelcontact als equivalent van ‘nauw contact’ of ‘contact rapproché’. Maar noch de knuffel noch de déconfinement spannen de Belgische kroon. Het meest gehoorde en in de praktijk omgezette woord van het jaar zal applaus zijn. Het meest controversiële woord essentieel. Essentieel applaus zou het jaar 2020 kunnen samenvatten, zeker voor koning Filip. Waarschijnlijk hebben we het ook nog nodig in 2021, alhoewel?
Toen de jury de drie artsen op het spraakmakende assisenproces rond Tine Nys in Gent vrijsprak, brak meteen een lang applaus los. De voorzitter van het Hof vond dit ongepast en zei dat hij de zaal zou laten ontruimen als het nog eens gebeurde. Het gebeurde effectief nog eens, toen men voorlas waarom psychiater Lieve Thienpont als laatste van de drie, vrijuit ging: ‘Haar kan geen enkele fout of verkeerde handeling worden verweten’. Applaus in de assisenzaal, het blijkt geleden te zijn van de zaak omtrent ‘softenonbaby Carinne’ in 1962, voor het assisenhof van Luik. Een volledig mannelijke jury sprak de vijf beklaagden onder luid applaus op alle elf punten vrij: de moeder van Carinne en de vier medeplichtigen waaronder huisarts Jacques Casters. Ze verlieten als vrije mensen onder luid straatapplaus de rechtszaal.
In Gent viel de uitspraak in de zaak van Tine Nys pas na middernacht op 31 januari 2020 en waren de straten stil. Diezelfde dag verliet het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie. Nog diezelfde dag testten twee Chinese toeristen in Rome positief op wat toen nog het Chinese longvirus heette. Niemand in ons land vermoedde dat dit het echte begin zou worden van een viruspandemie. Op 2 februari werden 9 landgenoten gerepatrieerd vanuit Wuhan, de stad die volgens Trump de overwinning van Biden creëerde in haar viruslab. Zonder symptomen en met slechts een positief geteste man mochten ze na 14 dagen vanuit hun quarantaineplaats, het militair hospitaal van Neder-Over-Heembeek, onder applaus naar huis Viroloog Van Ranst benadrukte dat we ons geen zorgen moesten maken en de toenmalige minister van Volksgezondheid Maggie de Block verzekerde de Belgische bevolking dat alles onder controle was.
Een maand later 13 maart bevinden we ons in lockdown met maatregelen die gelden tot tenminste 3 april. De schouwburgen over gans het land vermelden dat ze vanaf 4 april opnieuw applaudisserende toeschouwers zullen kunnen ontvangen… Hoe komt het toch dat zo weinig mensen de ernst beseften van deze toen al tot pandemie uitgeroepen infectieziekte? Zij die familie of vrienden zagen sterven in overbelaste ziekenhuizen wisten beter. Op 17 maart was er al een oproep tot massaal applaus voor het zorgpersoneel, iedere avond om 20 uur: ‘Laat merken dat we aan hen denken’. De eerste ‘golf’ was een feit en de discussie over essentiële beroepen kon beginnen.
Op het gevaar af cynisch te worden: de kappers mochten aanvankelijk voortwerken als essentieel beroep, maar eisten zelf technische werkloosheid of een uitkering als niet-essentiële zelfstandige. Nu tijdens de tweede golf waren ze verbolgen omdat ze meteen als niet-essentieel gecatalogeerd werden. Toen die status bevestigd werd op 28 november en er in de aanloop naar de eindejaarsfeesten geen versoepeling kwam, was het hek van de dam. De versoepeling na de eerste golf was er gekomen onder Sophie Wilmès die tijdens haar weinig benijdenswaardig premierschap tenslotte alleen maar haar best deed.
De reactie van de zorgverleners aan haar adres was duidelijk: meer personeel, meer ondersteuningsmateriaal, meer loon. ‘Wij respecteren natuurlijk het applaus van de bevolking maar dat is niet essentieel’ en ze keerden zich in stil protest ostentatief om toen Wilmès 16 mei op bezoek kwam in het ziekenhuis van het Sint-Pieters in Brussel.
Ondertussen hebben we applaushandjes leren gebruiken op Zoom-, MS-Teams- en andere onlineplatformen. Het werkt troostend en zelfs essentieel om het verder uit te houden in situaties waar de algemeen opgelegde maatregelen moeilijk te begrijpen en vaak niet proportioneel zijn. Waarom mogen we met onze studenten of huisartsen-in-opleiding (haio’s) geen seminaries plannen met groepen van 12 à 15 op veilige afstand van elkaar met mondneusmasker? Waarom mag er geen publiek in de schouwburgen en concertzalen en zit men op elkaars schoot in de vliegtuigen? Live als het veilig kan en zinvol is, online als het niet essentieel is. Nu is het andersom, topdown opgelegd.
Toch krijgen Wouter Beke en Jan Jambon nog applaus op het einde van dit rampzalig jaar, omwille van hun sociaal akkoord voor de zorgsector, met een verhoogde uitbetaling van lonen vanaf 1 januari 2021 en de erkenning als essentieel beroep dat extra structurele maatregelen zal krijgen, zoals hun Waalse en Brusselse collega’s al eerder hadden beslist.
Welk applaus zal 2021 inluiden? Op het gevaar af cynisch te worden: voor een feestjaar met veel applaus zullen we toch nog moeten wachten tot 2022. Ik verwijs naar Erika Vlieghe, zij kan het weten want ze werd gepusht door Sophie Wilmès om ons tegen wil en dank te gidsen door deze gezondheidscrisis. ‘We moeten schouder aan schouder oplossingen verzinnen’, getuigde ze onlangs in een nationaal debat. Dat zullen we ook moeten doen voor andere dringende problemen die nog nauwelijks aan bod kwamen zoals klimaat, vluchtelingencrisis, mensenrechtenschendingen, wereldsolidariteit.
Misschien kan 2021 ons tijd geven om weer applaus te kunnen geven voor mensen die ons voor deze essentiële vraagstukken warm maken en oproepen er samen iets aan te doen. Ik kijk alvast uit naar de inaugurale rede van Joe Biden en Kamala Harris op 20-1-21 en dat is echt niet cynisch bedoeld.
Marc Cosyns 27 december 2020
“Essentieel” applaus was nog nooit zo controversieel (Dr. Cosyns) – MediQuality