bij het afscheidsmoment op vrouwendag van Jeanine Leduc
Wanneer iemand sterft… Overpeinzingen bij het overlijden van Jeannine Leduc
Boegbeeld, grondlegger, grote voortrekker, moeder… Allemaal epitheta voor Jeannine Leduc bij de verslaggeving van haar overlijden op 27 oktober laatstsleden en haar rol bij de ‘wet betreffende euthanasie’.
Mocht Gaza het nieuws niet overheersen, het zou ‘breaking news’ geweest zijn in de Vlaamse pers. Het was een tweetX van Tom Ongena, voorzitter van de Open VLD waar alle media naar verwezen: “Eresenator Jeannine Leduc, die meeschreef aan de euthanasiewet, is vandaag rustig ingeslapen. Bedankt voor alles wat je voor onze partij deed, maar nog belangrijker, voor het Belgische volk. Hopelijk vind je de rust die je zovelen gegund hebt. Je was een voorbeeld voor ons allen.”
Jeannine Leduc was al een tijd geleden uit het Belgische politieke veld moeten stappen. Toen ze in 2007 geen verkiesbare plaats meer kreeg op de senaatslijst reageerde ze partijgetrouw: “Ach, een naam is slechts franje. Voor mij tellen de ideeën.”
Toch vond ze het jammer, getuige haar uitspraak: “Er is een tendens in de reclame om mooie jonge vrouwen en knappe jonge mannen met strakke kontjes op de voorgrond te brengen. Maar het parlement moet een afspiegeling van de maatschappij zijn.”
68 was ze toen en ze wou nog heel wat wetgevend werk verrichten, ook inzake euthanasie: “Omdat ik nog zo graag vijf dingen wil realiseren betreffende de euthanasiewet: een regeling voor kinderen en jongeren, dat artsen die tegen euthanasie zijn de plicht hebben om de patiënt die dat wil door te verwijzen naar een speciaal opgeleide arts, dat hulp bij zelfdoding wettelijk beter moet worden vastgelegd en vooral dat een wilsverklaring niet vervalt na vijf jaar én ook geldig is bij dementie.”
Toen ze in 2013, n.a.v. het tienjarig bestaan van LEIF, samen met Jacinta De Roeck, en Myriam Vanlerberghe als Vlaamse indieners en voortrekkers van de euthanasiewet, de allereerste LEIFtime Achievement Award mocht ontvangen, herhaalde ze haar strijdpunten.
Een jaar later zou er een regeling voor kinderen en jongeren gestemd worden, waar ze niet volledig achterstond vanwege het wegvallen van het psychisch lijden. “Een mens is beide, fysiek en psychisch ondeelbaar”, repliceerde ze toen, “maar hoe dan ook beter dit dan niets, zoals ik al in 2002 zegde: liever een slechte wet dan geen wet”.
Leduc had duidelijke (donkerblauwe) ideeën maar was politiek pragmatisch. Zij heeft in de periode 1999-2002 de verschillende politieke partijfracties samengebracht en hen boven hun eigen voorstellen opgetild tot een eensgezind wetsvoorstel. Het zou nu niet meer mogelijk zijn verklaarden ze alle drie in een interview met Artsenkrant in 2017 n.a.v. 15 jaar euthanasiewet.
Ze geloofde wel nog in de verwezenlijking van haar andere punten ter uitbreiding, meer zelfs, ze veranderde ook haar standpunt: “Euthanasie hoort thuis in de gewone zorg. Een Levenseindekliniek, dat geeft geen goed gevoel. Het is alsof je zou zeggen dat er speciale euthanasieartsen moeten zijn. Een zorgverlener die zijn patiënt centraal stelt, weet wel wat hij moet doen.”
Euthanasie als patiëntenrecht was een discussiepunt met mij in die beginjaren, evenzeer de wettelijke toepassing bij ouderen met verschillende geriatrische aandoeningen en levensmoeheid.
Ik herinner mij nog hoe ze fulmineerde in een televisie-interview met Siegfried Bracke n.a.v. het interview met de zoon van de 89-jarige Palmyre D. in HUMO. Toen ik in 2008 buiten vervolging gesteld werd n.a.v. een aanklacht bij een gelijkaardig casus van een 85-jarige vrouw, Jeanne W, had ze me ten volle verdedigd.
Jammer dat ze niet meer aanwezig kon zijn op het symposium van 20 jaar LEIF. Ze zou zeker geapplaudisseerd hebben voor minister Vandenbroucke, zelfs al hoort hij niet tot haar partij en mag hij op 68-jarige leeftijd nog minister zijn.
In zijn speech over het door de ministerraad goedgekeurde wetsontwerp van de hervormde Wet op de patiëntenrechten sprak hij zijn teleurstelling uit dat euthanasie “nog altijd niet onder de beschrijving van de patiëntenrechtenwet zal vallen”.
Hij herhaalde het zelfs en ik citeer zijn eigen woorden: “Ik zei jammer genoeg euthanasie nog niet expliciet beschreven onder de wet van de patiëntenrechten. Ik heb daarvoor gepleit in de regering maar het tenslotte gelaten omdat het zo een blokkeringspunt vormde omwille van wat in het regeringsakkoord stond rond ethische kwesties…”
Jeannine Leduc zal het niet meer meemaken dat men de wilsverklaring, sinds 2020 levenslang geldig, zal uitbreiden naar mensen met dementie en andere verworven hersenaandoeningen. Het voorstel dienaangaande van haar partijgenoten ligt sinds 13 november 2019 onaangeroerd.
“De liberale moeder van de euthanasiewet koos zelf voor euthanasie. Een invaliderende longfibrose kluisterde haar in het huis waar ze haar professionele leven lang als alleenwonende vertoefde en ook wou sterven”, reageerde Patrick Dewael, duidelijk aangeslagen.
Op haar 83ste verdeelde ze in alle 41 brievenbussen van het kleine, gezellige Herten bij Wellen, een persoonlijke brief als oud-burgemeester. Ze riep de inwoners op om de ‘varkensstal’ in het kleine Sint-Lambertuskerkje van Herten op te ruimen en er samen een gezellig buurthuis van te maken. Misschien hoopte ze daar op een laatste rustplaats, durf ik te denken maar ik heb het haar niet meer kunnen vragen.
Zij, die zich zo kordaat identificeerde met haar politieke thema’s: onderwijs, vrouwenrechten, gendergelijkheid, euthanasie, heeft zich ook enorm ingezet voor die laatste wilsbeschikking inzake begraafplaatsen en lijkbezorging. Een wetswijziging in 2001 waar we niet meer aan denken als we nu bv. de mogelijkheid hebben om de as van een geliefde overledene in huis een plaats te geven. Ook daarvoor, Jeannine, zijn we je eeuwig dankbaar.
We zullen je blijvend herdenken, binnenkort al op 12 november op het benefietconcert van 20 jaar LEIF en op 8 december op de 40ste verjaardag van Recht op Waardig Sterven (vzw RWS), waar ze deel uitmaakte van het beschermcomité.
gepubliceerd: Wanneer iemand sterft… Overpeinzingen bij het overlijden van Jeannine Leduc – Actueel – Artsenkrant.com
met een variante op Mediquality.net na haar afscheidsmoment op 11 november:
Bij het overlijden van de moeder van de euthanasiewetgeving… ( Opinie van Dr. Cosyns ) – MediQuality
GENT 13/11 – Met zes waren ze in 1999. Van iedere regeringspartij een Senaatslid. Toen de Belgische Senaat nog een respectabele instelling was, zeker wat betreft maatschappelijke en ethische thema’s. Het was nog nooit gebeurd. Philippe Mahoux (PS), Jeannine Leduc (PVV/VLD), Philippe Monfils (MR), Myriam Vanlerberghe (SP), Marie Nagy (Ecolo) en Jacinta De Roeck (Agalev) lieten hun eigen individuele partijvoorstellen betreffende het levenseinde varen en legden een gezamenlijk, eensgezind wetsvoorstel ter stemming in de Senaat. Twee jaar van hoorzittingen, interpellaties, amendementen maar ook allerlei interventies en manipulaties van ‘tegenstanders’ volgden.
De zes hielden stand met Leduc en Monfils als de ervaren politici en ouderdomdekens, beiden geboren in 1939, en Mahoux als arts, in stelling. Met de steun van de verenigingen ADMD en RWS al actief sinds 1982/83 .
Op 25 oktober 2001 werd de ‘Wet betreffende de euthanasie’ gestemd in de Senaat met 44 stemmen voor, 23 tegen en 2 onthoudingen. De CD&V en het Vlaams Blok stemden samen met drie Franstalige liberalen (Olivier de Clippele en Christine Cornet d’Elzius van de PRL en Nathalie de T’Serclaes van het MCC) tegen. Een andere PRL’er, Alain Destexhe en Paul Galand van Ecolo, beiden arts, onthielden zich. Op 16 mei 2002 keurde de paarsgroene meerderheid het voorstel ook in de Kamer goed met 86 stemmen voor, 51 stemmen tegen en 10 onthoudingen. Pittig detail: de Waalse liberale leiding verbood haar fractie volgens het eigen geweten te stemmen, wat bij ethische kwesties gebruikelijk is maar in de Senaat voor wrijving had gezorgd… Er volgde geen applaus op de banken zoals bij de stemming van de abortuswetgeving in 1990 maar koning Albert II bekrachtigde in tegenstelling tot Boudewijn, deze wet wel op 28 mei.
21 jaar later heeft Jeanine Leduc als eerste van de zes indieners gebruik gemaakt van hun wet. Ze overleed op 27 oktober en we namen afscheid van haar op 11 november, symbolisch op wapenstilstand. Ze werd terecht geëerd als boegbeeld, grondlegger, grote voortrekker, ja, moeder van de ‘wet betreffende de euthanasie’. Zij die zich ‘vader’ genoemd hebben of noemen, zijn er genoeg: politici, artsen, ethici, ze streden en strijden nog voor wie nu toch wel de eerste was, terwijl het natuurlijk de patiënt was. Maar ‘moeder’ dat kan alleen Jeanine zijn. Zij heeft in de periode 1999-2002 de verschillende politieke partijfracties samengebracht en hen boven hun eigen voorstellen opgetild tot een eensgezind wetsvoorstel. Maar ook nadien zette ze zich blijvend in om de wet te verbeteren en uit te breiden vooral inzake dementie. Bij de stervenshulp bij een dementerende vrouw verdedigde ze me ten volle.
Tom Ongena, voorzitter van de Open VLD, bedankte haar: “Voor alles wat je voor onze partij deed, maar nog belangrijker, voor het Belgische volk. Hopelijk vind je de rust die je zovelen gegund hebt. Je was een voorbeeld voor ons allen.” Jeannine Leduc was al een tijd geleden uit het Belgische politieke veld moeten stappen. Toen ze in 2007, 68 geworden, geen verkiesbare plaats meer kreeg op de senaatslijst reageerde ze partijgetrouw: “Ach, een naam is slechts franje. Voor mij tellen de ideeën.” Philippe Monfils mocht het nog volhouden tot 2010.
Toen Jeanine in 2013, n.a.v. het tienjarig bestaan van LEIF/ EOL, samen met haar collega’s de allereerste ‘LEIFtime Achievement Award’ mocht ontvangen, herhaalde ze haar strijdpunten: “Een regeling voor kinderen en jongeren, dat artsen die tegen euthanasie zijn de plicht hebben om de patiënt die dat wil door te verwijzen naar een speciaal opgeleide arts, dat hulp bij zelfdoding wettelijk beter moet worden vastgelegd en vooral dat een wilsverklaring niet vervalt na vijf jaar én ook geldig is bij dementie.”
Photo: Jeanine Leduc @RV
Een jaar later zou er een regeling voor kinderen en jongeren gestemd worden, waar ze niet volledig achterstond vanwege het wegvallen van het psychisch lijden. “Een mens is beide, fysiek en psychisch ondeelbaar”, repliceerde ze toen, “maar hoe dan ook beter dit dan niets, zoals ik al in 2002 zegde, liever een slechte wet dan geen wet”. Ze geloofde wel nog in de verwezenlijking van haar andere punten ter uitbreiding, meer zelfs, ze veranderde ook haar standpunt, refererend naar het eerste voorstel van het Raadgevend comité voor bio-Ethiek uit 1997, zoals becommentarieerd door de voorzitter van ADMD, en verklaarde: “Euthanasie hoort thuis in de gewone zorg. Een Levenseindekliniek, dat geeft geen goed gevoel. Het is alsof je zou zeggen dat er speciale euthanasieartsen moeten zijn. Een zorgverlener die zijn patiënt centraal stelt, weet wel wat hij moet doen.”
Jammer dat ze niet meer aanwezig kon zijn op het symposium van 20 jaar LEIF/ EOL. Ze zou zeker geapplaudisseerd hebben voor minister Vandenbroucke, zelfs al hoort hij niet tot haar partij en mag hij op 68-jarige leeftijd nog minister zijn. In zijn speech over het door de ministerraad goedgekeurde wetsontwerp van de hervormde Wet op de patiëntenrechten sprak hij zijn teleurstelling uit: “Jammer genoeg zal euthanasie nog niet expliciet beschreven zijn onder de wet van de patiëntenrechten. Ik heb daarvoor gepleit in de regering maar het tenslotte gelaten omdat het zo een blokkeringspunt vormde omwille van wat in het regeringsakkoord stond rond ethische kwesties…”
De liberale moeder van de euthanasiewet identificeerde zich ook met haar andere politieke thema’s: onderwijs, vrouwenrechten, gendergelijkheid en de laatste wilsbeschikking inzake begraafplaatsen en lijkbezorging. Een wetswijziging in 2001 die ons toelaat om de as van een geliefde overledene een eigen plaats te geven zelfs tot in een ring of tatoeage. Autonomie voor het individu maar ook zorgen voor elkaar en samenbouwen aan een betere wereld, over de partijgrenzen heen, ja, ook over de dood heen, was haar levensdoel!